Karta EKUZ – to musisz wiedzieć, gdy jedziesz do pracy za granicę

Co znajdziesz w artykule:

1. Karta EKUZ – co daje?
2. Karta EKUZ: w jakich krajach?
3. Kto powinien wyrobić kartę EKUZ?
4. Z jakich świadczeń medycznych możesz skorzystać?
5. Karta EKUZ – na ile ważna?
6. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego
7. Karta EKUZ dla pracownika
8. Jak wyrobić kartę EKUZ?

Znalezienie pracy za granicą – zwłaszcza w dobie otwartych granic wewnętrznych w Unii Europejskiej – nie jest trudne. W wielu przypadkach nie wymaga również żadnych dłuższych przygotowań, nauki języka ani udziału w specjalistycznych szkoleniach. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę na stronie agencji pracy frazę taką, jak choćby praca Holandia bez jezyka albo praca na produkcji Niemcy, aby otrzymać szereg ogłoszeń dostępnych niemalże od ręki. Mimo to, przed wyjazdem warto pamiętać o dopełnieniu kilku formalności – jedną z najważniejszych jest odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne. W artykule opisujemy, czym jest karta EKUZ, do czego uprawnia i dlaczego zalecamy, aby pracownicy przed wyjazdem z kraju uzyskali najpierw kartę turystyczną EKUZ.

Karta EKUZ – co daje Ci jako pracownikowi?

EKUZ to skrót od nazwy Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego. Ten dokument uprawnia Cię, jako obywatela jednego z krajów Unii Europejskiej lub EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu), do skorzystania z bezpłatnej opieki zdrowotnej podczas pobytu za granicą. Zwróć uwagę, że dzięki uwzględnieniu obszaru EFTA, ubezpieczenie chroni Cię również w państwach nienależących do UE, czyli na Islandii, w Liechtensteinie, Norwegii oraz Szwajcarii. Dodatkowo (mimo Brexitu) ważne jest również w Wielkiej Brytanii. Karta EKUZ sprawia, że w czasie pobytu na terenie innego państwa masz dostęp do podstawowych, niezbędnych świadczeń medycznych na takich samych zasadach, jak obywatele danego państwa.

Karta EKUZ: w jakich krajach obowiązuje?

Dla osób udających się za granicę w celach zarobkowych duże znaczenie ma fakt, że w każdym z krajów respektujących unijny dokument wygląda on jednakowo. Oznacza to, że karta EKUZ w Niemczech i np. karta EKUZ w Holandii niczym się od siebie nie różnią, a podczas wyrabiania dokumentu nie ma znaczenia, do którego z krajów UE lub EFTA zamierzasz się udać. To niezwykle ważne, ponieważ systemy opieki zdrowotnej w poszczególnych krajach Europy funkcjonują na całkowicie odmiennych zasadach.

Do państw respektujących kartę EKUZ należą: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Lichtenstein, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania oraz Włochy.

Kto powinien wyrobić kartę EKUZ?

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego potrzebna jest zarówno osobom, które udają się za granicę turystycznie, jak i tym, które wyjeżdżają w celach zarobkowych. Istotny jest fakt, że forma dokumentu pozostaje identyczna bez względu na to, czy jest ona wydawana turyście, czy pracownikowi – choć samo złożenie wniosku o kartę wymaga w obu tych przypadkach dostarczenia innych dokumentów (dokładniejsze informacje na ten temat znajdziesz w dalszej części artykułu).

Dla osób wnioskujących o wydanie dokumentu istotne jest również, komu przysługuje karta EKUZ, dla kogo jest ona dostępna. Bez trudu uzyskają ją osoby, które są uprawnione do świadczeń w ramach obowiązkowego lub dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce. Będą to zatem pracownicy, osoby prowadzące działalność gospodarczą, renciści, emeryci, osoby ze statusem bezrobotnego, a także członkowie rodziny zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego. Również osoby niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia – takie jak dzieci, które nie mogą zostać objęte ubezpieczeniem zdrowotnym jako członkowie rodziny osób ubezpieczonych, np. rodziców – mają możliwość wyrobienia karty EKUZ.

Z jakich świadczeń medycznych możesz skorzystać za granicą?

Warto pamiętać, że przy niektórych komplikacjach zdrowotnych o wiele większe możliwości skorzystania z pomocy medycznej oferuje prywatna polisa ubezpieczeniowa, niż karta EKUZ. Co obejmuje Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego? Pozwala Ci na skorzystanie ze świadczeń, które są w danym momencie niezbędne, a ich przeprowadzenie nie było wcześniej planowane. Pamiętaj, że – dokładnie tak, jak w przypadku leczenia finansowanego przez NFZ w kraju – EKUZ uprawnia Cię do korzystania z państwowych placówek medycznych i ośrodków zdrowia w kraju, w którym przebywasz (nie masz zatem możliwości nieodpłatnego skorzystania z prywatnej opieki zdrowotnej). Niektóre kraje wymagają od pacjentów częściowego pokrycia kosztów wizyty lekarskiej w placówkach publicznej służby zdrowia. Z reguły opłaty te są niewielkie, ale jeśli istnieją, Ty również będziesz mieć obowiązek ich wniesienia, aby skorzystać z porady lekarskiej. Nie ma przy tym znaczenia, czy i w jakim stopniu podobne świadczenie w Polsce refundowane jest przez NFZ.

Karta EKUZ – na ile ważna?

Jedno z najczęściej zadawanych pytań dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego w krajach Europy dotyczy terminu ważności dokumentu: jak długo obowiązuje karta EKUZ – na jaki okres można ją wyrobić? Ważność karty jest mocno zróżnicowana i sięga od 2 miesięcy do nawet 20 lat, w zależności od statusu osoby, która ją uzyskała – dlatego okres ważności karty omawiamy jedynie na kilku przykładach (istotnych dla osób podejmujących pracę za granicą). Najkrótszy termin ważności, bo zaledwie 2-miesięczny, ma karta wydawana osobie ze statusem bezrobotnego. Osoby wykonujące pracę w ramach umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług lub umowy o pracę agencyjną oraz osoby wykonujące pracę nakładczą mogą wyrobić kartę EKUZ na 6 miesięcy. Przedsiębiorcom, pracownikom i osobom na zasiłku lub pobierającym świadczenia przedemerytalne Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego wydawana jest na okres maksymalnie 3 lat. Najdłuższy, bo aż 20-letni okres ważności możliwy jest w przypadku osób, które osiągnęły wiek 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni) i pobierają świadczenia emerytalne. Co ważne: w przypadku pracowników wyjeżdżających do pracy za granicę, okres ważności karty będzie zgodny z okresem zatrudnienia zadeklarowanym w dokumentach dołączonych do wniosku.

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego dla pracownika delegowanego do pracy za granicą

Procedury związane z ubezpieczeniem zdrowotnym na czas pracy za granicą zależą od charakteru zatrudnienia. Jeśli wyjeżdżasz w celach zarobkowych na dłużej niż 12 miesięcy będziesz potrzebować innego formularza, niż w przypadku krótkoterminowej pracy sezonowej. Niektórzy pracownicy mogą być zobowiązani do opłacania składek zdrowotnych w innym kraju, niż Polska – zgodnie z zasadą głoszącą, że należy regulować je w miejscu wykonywania pracy.

Przepisy obowiązujące pracowników udających się do innego kraju / innych krajów Europy są dosyć skomplikowane. Aby nie wdawać się w nieistotne dla Ciebie szczegóły, w naszym artykule skoncentrujemy się tylko na jednym, wybranym przypadku: gdy udajesz się do pracy na krótki okres, ponieważ zainteresowała Cię np. sezonowa praca na magazynie Holandia. Podczas takiego wyjazdu potrzebna będzie Ci karta EKUZ. Praca za granicą gdy jesteś pracownikiem sezonowym wynika bowiem z faktu, że polski pracodawca oddelegowuje Cię do innego kraju Unii Europejskiej. Natomiast Twoje składki na ubezpieczenie zdrowotne wciąż płacone będą w Polsce (ponieważ delegowanie pracownika objętego ubezpieczeniem zdrowotnym w naszym kraju do pracy w innym państwie członkowskim stanowi wyjątek od tzw. zasady miejsca wykonywania pracy, o której wspomnieliśmy wcześniej). W praktyce oznacza to, że lekarz za granicą nie jest w stanie sprawdzić w swoim systemie, jaki jest Twój status jako ubezpieczonego – dlatego potrzebujesz dokumentu, który w razie wizyty medycznej potwierdza, że masz prawo do korzystania z bezpłatnych świadczeń medycznych na terenie UE. Takim dokumentem jest właśnie EKUZ.

Karta EKUZ dla pracownika delegowanego za granicę: najpierw turystyczna, później pracownicza!

Wyjazd w celu zarobkowym za granicę, np. sezonowa praca w Niemczech, wymaga wcześniejszego podpisania umowy z agencją pracy. Po zawarciu umowy z Tobą, pracodawca wysyła do odpowiedniego oddziału ZUS wniosek o wydanie zaświadczenia A1. Potwierdza ono, że w Twoim przypadku (jako pracownika delegowanego do pracy za granicę) składki na ubezpieczenie zdrowotne wciąż odprowadzane będą w Polsce.

WAŻNE! O wydanie pracowniczej Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego możesz starać się dopiero gdy uzyskasz A1, ponieważ do wniosku musisz dołączyć to właśnie zaświadczenie. Pamiętaj jednak, że ZUS ma aż 30 dni na wydanie decyzji dotyczącej A1 – a to oznacza, że w chwili wyjazdu za granicę nie będziesz jeszcze dysponować zaświadczeniem. Co zrobić w tej sytuacji? Najlepszym rozwiązaniem jest uzyskanie na początek Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego dla turysty, a później (po uzyskaniu zaświadczenia A1) dopełnienie procedur związanych z uzyskaniem karty pracowniczej – tak szybko, jak to możliwe. Całkowity brak karty EKUZ za granicą naraża Cię bowiem na ryzyko pokrywania kosztów podstawowych świadczeń medycznych, z których skorzystasz – i to pomimo faktu, że przez cały czas jesteś objęty/objęta ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce. Na potrzeby korzystania z dokumentu za granicą warto zapamiętać, jaką nazwę nosi karta EKUZ po angielsku – jest to The European Health Insurance Card.

Jak wyrobić kartę EKUZ?

Na zakończenie odpowiemy jeszcze na kilka ważnych i często spotykanych pytań o uzyskiwanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego:

• Karta EKUZ – co potrzebne jest do jej wyrobienia? Jeśli starasz się o kartę turystyczną, w wielu przypadkach zostanie ona wydana wyłącznie na podstawie danych widniejących już w bazie NFZ. W takiej sytuacji nie musisz przedstawiać dodatkowych dokumentów. Może jednak zdarzyć się, że urzędnik poprosi o dokument potwierdzający Twoje prawo do ubezpieczenia, np.: legitymację szkolną lub studencką (w przypadku, gdy masz ukończone 18 lat, a ubezpieczenie zdrowotne obejmuje Cię jako osobę kontynuującą naukę), legitymację emeryta lub rencisty, zaświadczenie z Urzędu Pracy (w przypadku osoby bezrobotnej), czy też zaświadczenie z ZUS bądź KRUS. Jeśli natomiast starasz się o kartę EKUZ pracowniczą i jesteś pracownikiem oddelegowanym do pracy za granicą, będziesz potrzebować wspomnianego wcześniej zaświadczenia A1.
• Karta EKUZ na podstawie upoważnienia. Aby otrzymać kartę EKUZ nie trzeba osobiście odwiedzać oddziału NFZ. Można upoważnić do tego inną osobę – ważne jednak, aby upoważnienie dotyczyło zarówno złożenia wniosku, jak i odbioru karty. Wyjątek stanowi uzyskiwanie dokumentu dla współmałżonka lub niepełnoletniego dziecka – w tym przypadku możesz wyrobić EKUZ dla bliskiej osoby bez okazywania upoważnienia.
• Karta EKUZ od ręki – czy jest to możliwe? Tak, jeśli składasz wniosek osobiście w oddziale NFZ, możesz uzyskać kartę EKUZ podczas tej samej wizyty w urzędzie.
• Karta EKUZ przez Internet – czy można złożyć wniosek w formie elektronicznej? Tak, jest to możliwe. Jeśli starasz się o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego dla pracownika, możesz złożyć wniosek nawet za pośrednictwem poczty elektronicznej (czyli wysyłając mail). W pozostałych przypadkach skorzystaj ze skrzynki podawczej ePUAP (jeśli dysponujesz profilem zaufanym) albo złóż wniosek o kartę EKUZ przez IKP, czyli Internetowe Konto Pacjenta. Czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku nie przekracza z reguły 10 dni.